گزارش نشست «يک روز ويژه از نزديک با ساعد مشکی»
دهمین نشست از سلسله نشستهاي آزاد مدرسه ي ويژه در سال 1392 با عنوان» يک روز ويژه از نزديک با ساعد مشکی» عصر روز جمعه چهارم بهمن ماه برگزار شد.
در اين نشست محمودرضا بهمن پور و آریا کسایی به گفت و گو و نقد و نظر با ساعد مشکی پرداختند.
ساعد مشکی در ابتدا از اینکه چگونه بطور اتفاقی با طراحی گرافیک آشنا شده است گفت. وی پس از شرکت در رشته هنر و تربیت معلم و قبولی در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران برای اولین بار در سن ۲۴ سالگی قلم بدست گرفت و همزمان شروع به تحصیل و کار کرد.
ورودش به دانشکده هنرهای زیبا همزمان با آخرین انرژی های نسل بسیار درخشان گرافیک بود٬ اساتیدی مانند ممیز٬ شباهنگی٬ جباری٬ پلنگی٬ احصایی و حلیمی که بعد از آن دوره بازنشست شدند و یا تدریس در دانشگاه را ادامه ندادند. آنچه در آن دوره برایش بسیار پیش برنده بود عطش سیری ناپذیر او در انجام کار بود.
بعد از فاصله ای که در گرافیک قبل و بعد از انقلاب ایجاد شده بود به یکباره نسلی جوان٬ وارد بازار کار شدند. موج جدیدی از کتاب و کتاب خوانی و فعالیت خوب روزنامه ها در آن دوره و برنامه های فرهنگی٬ تماما باعث رونق خوب بازار کار طراحی گرافیک شد. علاقه و شور به دانستن در آن دوره موجب شکل گیری نمایشگاه ها٬ بيينال ها و طراحی جلد کتاب هایی شد که در عرصه‌های فرهنگی بسیار تاثیر گذار بودند.
بهمن پور در ابتدای سخنش ضمن تشکر از مدرسه ویژه بیان کرد٬ نگاه هایی که در این نشست ها بیان می شود بخشی از جریان گرافیک معاصر ایران را بازنگری کرده و نسبت به جریان گرافیک٬ در این چند دهه اخیر٬ نکاتی قابل تامل و اندیشه های ارزشمندی را بازگو کرده است.
بهمن پور از زبان فرشید مثقالی درباره ساعد مشکی بیان کرد٬ ساعد جوانی است باهوش که حواسش به ابعاد کار کاملا جمع است. با حوزه اطلاعش از قابلیت های نوشته و فرم٬ گونه ای از رفتار خلاقانه خاص خود را بیان می کند٬ که کمتر پیش از او وجود داشته است.
ساعد مشکی در پاسخ به سوال بهمن پور در مورد تاثیر پذیری از نسل مرتضی ممیز و دیگر اساتیدش بیان کرد: سایه مرتضی ممیز بر گرافیک ایران و نسل ما سنگین بود و در آمدن از زیر آن بسیار سخت. کارهای من تا پیش از سال ۷۵ گویای تاثیرپذیری و تکرار شیوهی کار آنها می باشد٬ نسلی که شخصیت حرفه ای و تمام کارهایش بر پایه قاعده مندی و تعهد بود. اما هیچ نسلی مجبور نیست مثل نسل قبل از خودش کار کند. زیرا اقتضای تحولات فرهنگی و به ویژه تکنولوژی٬ فضاها و امکاناتی را در اختیار طراح گرافیک می گذارد که روند گرافیک را تبدیل به روندی پویا و در حال تغییر می کند. نسل ما هم برای خود نمایی و به واسطه وجود امکانات جدید از زیر آن سایه در آمد. گرافیک آن زمان بشدت تحت تاثیر طراحان غربی بود. طراحانی مانند دیوید کارسن (David Carson)٬ نویل برادی (Neville Brody) و غیره. این موج به ما نیز رسیده بود و ما شروع کردیم به تجربه کردن کارهایی٬ که هیچگونه تئوری پشتش نبود.
ساعد مشکی از تجربیات طراحی جلد کتاب های خود گفت و مسیری را که برای طراحی آنها طی کرده است را اینگونه توصیف کرد: تمام تلاش من این است که با ابزارهای مختلف که تنوع زیادی هم دارند٬ به آن چیزی برسم که در محتوای کتاب است. وی اضافه کرد٬ شاید بتوان کارها را به دو دسته تقسیم کرد یک سری کارهایی هستند که با زمان محدود و تعداد زیاد باید انجام شوند٬ نمی توان متن آنها را با دقت مطالعه کرد و ممکن است طرح جلد آنها نیز ارتباط خوبی با محتوا برقرار نکند. دسته ای دیگر کارهایی هستند که با مطالعه دقیق و زمان مناسب می توان روی آنها تامل کرد و براساس محتوا کار را طراحی کرد٬ غالبا کارهایی هستند که خود من به شخصه آنها را دوست دارم و در فروش نیز موفق بوده اند و با استقبال خوبی مواجه شده اند.
آریا کسایی به تجربه ی ساعد مشکی در نشر ماه ریز و نشر مشکی اشاره کرد و موقعیت او را در این دو انتشارت بیشتر از یک طراح دانست و گفت بیان زیبایی شناسانه ی خاصی که در آثار آنها تولید می شود باعث شده٬ آن آثار صرفا به دنبال مخاطب خود نباشد٬ بلکه مخاطب خود را تولید میکند و مخاطب را با گونه ای جدید از کار گرافیک آشنا و ذهن او را از فرم های همیشگی و کلیشه ای به دور میکند. کسایی از تفاوت زیاد بین کارهای نشر هیرمند و کارهای دیگر ساعد مشکی پرسید و اینکه چطور می توان بین این دو فضای متفاوت همزمان قدم برداشت٬ زیرا زبان بصری ساعد مشکی در حال توسعه و تکثیر است. مطمئنا بعضی از ناشران بدنبال نگاه و کارهای خاص ساعد مشکی هستند.
ساعد مشکی مشکل برخی از انتشاراتی ها را نه در نوع کار طراح٬ بلکه در نداشتن مانيفست و ساختار منسجم دانست. او گفت برخی از کتاب ها میتوانند در یک کتاب فروشی معرف یک نشر خاص باشند٬ که این برگرفته از یک یونیفرم برای طراحی آنها می باشد.
آریا کسایی در مورد شیوهی استفاده از نوشتار در کارهای ساعد مشکی پرسید و اینکه در برخی از کارها با یک کلمه روبرو هستیم که با شکل خاصی برگرفته از نوع کار و محتوای اثر نوشته شده و از طرف دیگر با یک سری کلمات و عبارت مواجه هستیم که اطلاعات کامل اثر است و فضای آنها کاملا از هم دور است و با هم هماهنگ نیستند و این اطلاعات٬ فضای خوب آن کار را تحت تاثیر قرار داده است. ساعد مشکی با قبول این نقد بر برخی از کارهای خود دلیل آن را٬ اضافه کردن آن نوشته ها در لحظه آخر و پس از کامل کردن اثر دانست.
در ادامه نشست امراله فرهادی از تاثیر انجمن صنفی طراحان گرافیک بر ساعد مشکی پرسید. مشکی انجمن را تجربه ای فوق العاده توصیف کرد و بیان کرد: در آن دوره گروهی فرهیخته و هنرمند انجمن را تاسیس کردند و فضای آن را نیز فرهیخته٬ اندیشمند و فرهنگی ساختند٬ در حالیکه به نظر من شاید این فرهیختگی با ماهیت اصلی انجمن صنفی کمی در تناقض باشد.
در طول حدود ۳ ساعت گفت و شنود٬ ساعد مشکی از تجربیات با ارزش خود در امر آموزش و برخورد با طراحی جلد بعنوان ناشر و طراح گرافیک پرداخت.
لازم به ذکر است که برخی از آثار این طراح پیشکسوت از روز جمعه چهارم بهمن ماه به مدت یک هفته در نگارخانه ویژه به نمایش گذاشته شده است.
نشست بعدی « يک روز ويژه از نزديک » با مهران زمانی روز جمعه دوم اسفند 1392 ساعت 5 عصر با حضور ؛ مرتضی زاهدی و بهراد جوانبخت برگزار خواهد شد.
در اين نشست محمودرضا بهمن پور و آریا کسایی به گفت و گو و نقد و نظر با ساعد مشکی پرداختند.
ساعد مشکی در ابتدا از اینکه چگونه بطور اتفاقی با طراحی گرافیک آشنا شده است گفت. وی پس از شرکت در رشته هنر و تربیت معلم و قبولی در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران برای اولین بار در سن ۲۴ سالگی قلم بدست گرفت و همزمان شروع به تحصیل و کار کرد.
ورودش به دانشکده هنرهای زیبا همزمان با آخرین انرژی های نسل بسیار درخشان گرافیک بود٬ اساتیدی مانند ممیز٬ شباهنگی٬ جباری٬ پلنگی٬ احصایی و حلیمی که بعد از آن دوره بازنشست شدند و یا تدریس در دانشگاه را ادامه ندادند. آنچه در آن دوره برایش بسیار پیش برنده بود عطش سیری ناپذیر او در انجام کار بود.
بعد از فاصله ای که در گرافیک قبل و بعد از انقلاب ایجاد شده بود به یکباره نسلی جوان٬ وارد بازار کار شدند. موج جدیدی از کتاب و کتاب خوانی و فعالیت خوب روزنامه ها در آن دوره و برنامه های فرهنگی٬ تماما باعث رونق خوب بازار کار طراحی گرافیک شد. علاقه و شور به دانستن در آن دوره موجب شکل گیری نمایشگاه ها٬ بيينال ها و طراحی جلد کتاب هایی شد که در عرصه‌های فرهنگی بسیار تاثیر گذار بودند.
بهمن پور در ابتدای سخنش ضمن تشکر از مدرسه ویژه بیان کرد٬ نگاه هایی که در این نشست ها بیان می شود بخشی از جریان گرافیک معاصر ایران را بازنگری کرده و نسبت به جریان گرافیک٬ در این چند دهه اخیر٬ نکاتی قابل تامل و اندیشه های ارزشمندی را بازگو کرده است.
بهمن پور از زبان فرشید مثقالی درباره ساعد مشکی بیان کرد٬ ساعد جوانی است باهوش که حواسش به ابعاد کار کاملا جمع است. با حوزه اطلاعش از قابلیت های نوشته و فرم٬ گونه ای از رفتار خلاقانه خاص خود را بیان می کند٬ که کمتر پیش از او وجود داشته است.
ساعد مشکی در پاسخ به سوال بهمن پور در مورد تاثیر پذیری از نسل مرتضی ممیز و دیگر اساتیدش بیان کرد: سایه مرتضی ممیز بر گرافیک ایران و نسل ما سنگین بود و در آمدن از زیر آن بسیار سخت. کارهای من تا پیش از سال ۷۵ گویای تاثیرپذیری و تکرار شیوهی کار آنها می باشد٬ نسلی که شخصیت حرفه ای و تمام کارهایش بر پایه قاعده مندی و تعهد بود. اما هیچ نسلی مجبور نیست مثل نسل قبل از خودش کار کند. زیرا اقتضای تحولات فرهنگی و به ویژه تکنولوژی٬ فضاها و امکاناتی را در اختیار طراح گرافیک می گذارد که روند گرافیک را تبدیل به روندی پویا و در حال تغییر می کند. نسل ما هم برای خود نمایی و به واسطه وجود امکانات جدید از زیر آن سایه در آمد. گرافیک آن زمان بشدت تحت تاثیر طراحان غربی بود. طراحانی مانند دیوید کارسن (David Carson)٬ نویل برادی (Neville Brody) و غیره. این موج به ما نیز رسیده بود و ما شروع کردیم به تجربه کردن کارهایی٬ که هیچگونه تئوری پشتش نبود.
ساعد مشکی از تجربیات طراحی جلد کتاب های خود گفت و مسیری را که برای طراحی آنها طی کرده است را اینگونه توصیف کرد: تمام تلاش من این است که با ابزارهای مختلف که تنوع زیادی هم دارند٬ به آن چیزی برسم که در محتوای کتاب است. وی اضافه کرد٬ شاید بتوان کارها را به دو دسته تقسیم کرد یک سری کارهایی هستند که با زمان محدود و تعداد زیاد باید انجام شوند٬ نمی توان متن آنها را با دقت مطالعه کرد و ممکن است طرح جلد آنها نیز ارتباط خوبی با محتوا برقرار نکند. دسته ای دیگر کارهایی هستند که با مطالعه دقیق و زمان مناسب می توان روی آنها تامل کرد و براساس محتوا کار را طراحی کرد٬ غالبا کارهایی هستند که خود من به شخصه آنها را دوست دارم و در فروش نیز موفق بوده اند و با استقبال خوبی مواجه شده اند.
آریا کسایی به تجربه ی ساعد مشکی در نشر ماه ریز و نشر مشکی اشاره کرد و موقعیت او را در این دو انتشارت بیشتر از یک طراح دانست و گفت بیان زیبایی شناسانه ی خاصی که در آثار آنها تولید می شود باعث شده٬ آن آثار صرفا به دنبال مخاطب خود نباشد٬ بلکه مخاطب خود را تولید میکند و مخاطب را با گونه ای جدید از کار گرافیک آشنا و ذهن او را از فرم های همیشگی و کلیشه ای به دور میکند. کسایی از تفاوت زیاد بین کارهای نشر هیرمند و کارهای دیگر ساعد مشکی پرسید و اینکه چطور می توان بین این دو فضای متفاوت همزمان قدم برداشت٬ زیرا زبان بصری ساعد مشکی در حال توسعه و تکثیر است. مطمئنا بعضی از ناشران بدنبال نگاه و کارهای خاص ساعد مشکی هستند.
ساعد مشکی مشکل برخی از انتشاراتی ها را نه در نوع کار طراح٬ بلکه در نداشتن مانيفست و ساختار منسجم دانست. او گفت برخی از کتاب ها میتوانند در یک کتاب فروشی معرف یک نشر خاص باشند٬ که این برگرفته از یک یونیفرم برای طراحی آنها می باشد.
آریا کسایی در مورد شیوهی استفاده از نوشتار در کارهای ساعد مشکی پرسید و اینکه در برخی از کارها با یک کلمه روبرو هستیم که با شکل خاصی برگرفته از نوع کار و محتوای اثر نوشته شده و از طرف دیگر با یک سری کلمات و عبارت مواجه هستیم که اطلاعات کامل اثر است و فضای آنها کاملا از هم دور است و با هم هماهنگ نیستند و این اطلاعات٬ فضای خوب آن کار را تحت تاثیر قرار داده است. ساعد مشکی با قبول این نقد بر برخی از کارهای خود دلیل آن را٬ اضافه کردن آن نوشته ها در لحظه آخر و پس از کامل کردن اثر دانست.
در ادامه نشست امراله فرهادی از تاثیر انجمن صنفی طراحان گرافیک بر ساعد مشکی پرسید. مشکی انجمن را تجربه ای فوق العاده توصیف کرد و بیان کرد: در آن دوره گروهی فرهیخته و هنرمند انجمن را تاسیس کردند و فضای آن را نیز فرهیخته٬ اندیشمند و فرهنگی ساختند٬ در حالیکه به نظر من شاید این فرهیختگی با ماهیت اصلی انجمن صنفی کمی در تناقض باشد.
در طول حدود ۳ ساعت گفت و شنود٬ ساعد مشکی از تجربیات با ارزش خود در امر آموزش و برخورد با طراحی جلد بعنوان ناشر و طراح گرافیک پرداخت.
لازم به ذکر است که برخی از آثار این طراح پیشکسوت از روز جمعه چهارم بهمن ماه به مدت یک هفته در نگارخانه ویژه به نمایش گذاشته شده است.
نشست بعدی « يک روز ويژه از نزديک » با مهران زمانی روز جمعه دوم اسفند 1392 ساعت 5 عصر با حضور ؛ مرتضی زاهدی و بهراد جوانبخت برگزار خواهد شد.